Kompleksowy przewodnik dotyczący wyprowadzania psa bez smyczy i kagańca w Polsce

Nawet tak prozaiczna czynność jak spacer z pupilem może przysparzać dylematów prawnych. Przepisy regulujące tę kwestię nie są jednolite w całym kraju, a ich interpretacja bywa niejednoznaczna. Niniejszy artykuł stanowi wyczerpujące kompendium wiedzy na temat wyprowadzania psa bez smyczy i kagańca, uwzględniając zarówno regulacje ogólnopolskie, jak i lokalne uchwały gminne.

Podstawowe uregulowania prawne dotyczące wyprowadzania psów

Kluczowe akty prawne, na których opierają się zasady wyprowadzania psów, to Ustawa o ochronie zwierząt oraz Kodeks wykroczeń. Warto przyjrzeć się im bliżej, aby zrozumieć genezę obowiązujących dziś przepisów.

Ustawa o ochronie zwierząt

Artykuł 10a ust. 3 Ustawy o ochronie zwierząt zabrania puszczania psów bez możliwości ich kontroli oraz bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela bądź opiekuna. Nie precyzuje jednak, czy przez „kontrolę” należy rozumieć prowadzenie psa na smyczy.

Kodeks wykroczeń

Z kolei art. 77 Kodeksu wykroczeń stanowi, że osoba, która nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany. Przepis ten również nie definiuje wprost, na czym polegają te „środki ostrożności”.

Jak widać, żaden z powyższych aktów prawnych nie wprowadza bezpośredniego nakazu prowadzenia psów na smyczy lub w kagańcu. Decyzja w tej kwestii pozostawiona jest zatem do uznania właścicieli oraz regulacji lokalnych.

Określenie „zwykłych środków ostrożności” przy wyprowadzaniu psa

Skoro akty prawne wyższego rzędu nie precyzują, czym są „zwykłe środki ostrożności” przy trzymaniu zwierzęcia, konieczne jest odwołanie się do orzecznictwa sądowego w celu zdefiniowania tego pojęcia.

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 2019 roku, przez „zwykłe środki ostrożności” należy rozumieć tradycyjne, przyjęte zwyczajowo środki, naturalne dla danego gatunku zwierzęcia, uzależnione od jego cech osobniczych oraz potencjalnego zagrożenia. Innymi słowy, nie zawsze musi to oznaczać prowadzenie psa na smyczy lub w kagańcu.

Podobne stanowisko prezentuje Sąd Najwyższy, wskazując, że doskonałe poznanie psychiki psa i uzyskanie jego bezwzględnego posłuszeństwa może stanowić wystarczającą gwarancję bezpieczeństwa, bez konieczności stosowania smyczy czy kagańca.

Podsumowując, „zwykłe środki ostrożności” to środki adekwatne do charakteru danego psa, zapewniające pełną kontrolę nad jego zachowaniem. Ich dobór powinien opierać się na zdrowym rozsądku właściciela lub opiekuna, uwzględniającym cechy indywidualne pupila.

Psy uznawane za agresywne – szczególne środki ostrożności

Istnieją jednak rasy psów, w przypadku których obowiązują bardziej rygorystyczne zasady wyprowadzania. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, do ras uznawanych za agresywne zaliczają się m.in.:

• amerykański pit bull terrier

• pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin)

• buldog amerykański

• dog argentyński

• pies kanaryjski (Perro de Presa Canario)

• tosa inu

• rottweiler

• akbash dog

• anatolian karabash

• moskiewski stróżujący

• owczarek kaukaski

W odniesieniu do psów tych ras oraz ich mieszańców, władze lokalne często wprowadzają obowiązek prowadzenia ich na smyczy i w kagańcu na terenach publicznych. Należy jednak pamiętać, że regulacje te nie mogą mieć charakteru bezwzględnego i powinny uwzględniać indywidualne cechy danego psa.

Regulacje gminne dotyczące wyprowadzania psów

Jak wspomniano wcześniej, szczegółowe zasady wyprowadzania psów określane są na poziomie gmin, w drodze uchwał rad gminnych. Regulaminy te wiążą nie tylko mieszkańców danej gminy, ale również osoby przebywające na jej terenie tymczasowo.

Oto kilka przykładów regulacji obowiązujących w wybranych miastach:

Warszawa

W stolicy dopuszcza się zwolnienie psa ze smyczy, pod warunkiem że jest on oznakowany w sposób umożliwiający identyfikację właściciela lub opiekuna, a osoba wyprowadzająca sprawuje nad nim pełną kontrolę. Należy jednak pamiętać o bezpieczeństwie innych osób, zwierząt oraz uczestników ruchu drogowego.

Gdańsk

W Gdańsku obowiązuje zasada wyprowadzania psów na smyczy lub w kagańcu. Psy ras uznawanych za agresywne oraz ich mieszańce muszą być prowadzone na smyczy i w kagańcu. Zwolnienie psa ze smyczy dozwolone jest wyłącznie w miejscach mało uczęszczanych, pod warunkiem że pies ma nałożony kaganiec, a opiekun sprawuje nad nim kontrolę.

Starogard Gdański

W Starogardzie Gdańskim na terenach ogólnodostępnych psa należy prowadzić na smyczy lub w kagańcu. Psy ras uznawanych za agresywne lub zagrażające otoczeniu – na smyczy i w kagańcu. Zwolnienie psa z uwięzi możliwe jest tylko w sytuacji, gdy właściciel ma możliwość sprawowania kontroli nad jego zachowaniem.

Warto podkreślić, że regulacje gminne nie mogą wprowadzać całkowitego zakazu wyprowadzania psów bez smyczy i kagańca. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych, muszą one uwzględniać specyfikę poszczególnych ras, a także stan zdrowia i wiek danego psa. Ponadto, na terenie każdej gminy powinny znajdować się miejsca, w których psy mogą swobodnie biegać, realizując swoje naturalne potrzeby.

Kiedy można spuszczać psa ze smyczy i bez kagańca?

Biorąc pod uwagę powyższe regulacje, można wysnuć następujące wnioski dotyczące sytuacji, w których dopuszczalne jest wyprowadzanie psa bez smyczy i kagańca:

• Posiadasz niewielkiego psa, którego zachowanie nie stwarza zagrożenia dla otoczenia, a Ty masz nad nim pełną kontrolę.

• Twój pies przeszedł odpowiednie szkolenie i jest w pełni posłuszny, reagując na Twoje komendy.

• Spacerujecie w miejscach mało uczęszczanych, gdzie nie ma dużego ruchu pieszych ani pojazdów.

• Regulamin Twojej gminy dopuszcza taką możliwość, np. ze względu na wiek lub stan zdrowia psa.

Należy jednak pamiętać, że nawet w przypadku spełnienia powyższych warunków, obowiązkiem właściciela lub opiekuna jest zachowanie szczególnej ostrożności oraz stała kontrola nad zachowaniem pupila. W razie jakiegokolwiek incydentu lub stworzenia zagrożenia dla innych osób czy zwierząt, może on ponieść konsekwencje prawne.

Wyjątek – tereny leśne

Warto wspomnieć o szczególnym przypadku, jakim są tereny leśne. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 13 Ustawy o lasach, obowiązuje tam bezwzględny zakaz puszczania psów luzem, poza czynnościami związanymi z polowaniem. Oznacza to, że podczas spacerów leśnych pies musi być prowadzony na smyczy, niezależnie od jego rasy czy cech indywidualnych.

Konsekwencje prawne za nieprzestrzeganie przepisów

Nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności za jego łamanie. Dlatego warto mieć świadomość, jakie konsekwencje mogą grozić za nieprzestrzeganie zasad dotyczących wyprowadzania psów.

Mandat karny

Zgodnie z art. 10 ust. 2a Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, za niewykonanie obowiązków określonych w regulaminie utrzymania czystości i porządku gminy grozi mandat karny do 500 złotych.

Grzywna lub kara ograniczenia wolności

W przypadku stwierdzenia wykroczenia z art. 77 Kodeksu wykroczeń, czyli niezachowania zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, właściciel lub opiekun psa może zostać ukarany grzywną do 1000 złotych albo karą ograniczenia wolności.

Jeśli zachowanie psa stwarza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka, grzywna może wynieść nawet 5000 złotych.

Odpowiedzialność cywilna

W sytuacji, gdy pies wyrządzi szkodę osobie trzeciej lub jej mieniu, właściciel lub opiekun może zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej. Może to wiązać się z koniecznością zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia, sięgającego nawet dziesiątek tysięcy złotych.

Pogryzienie przez psa – odszkodowanie i zadośćuczynienie

Jedną z najpoważniejszych konsekwencji braku kontroli nad psem jest sytuacja, w której dochodzi do pogryzienia człowieka. W takim przypadku poszkodowany może dochodzić zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia od właściciela lub opiekuna zwierzęcia.

Wysokość odszkodowania uzależniona jest od poniesionych przez poszkodowanego strat, np. kosztów leczenia, utraconego wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także od stopnia uszczerbku na zdrowiu. Z kolei zadośćuczynienie ma na celu zrekompensowanie cierpień fizycznych i krzywdy moralnej, jakich doznał poszkodowany.

Warto podkreślić, że w przypadku pogryzienia przez psa, właściciel lub opiekun zwierzęcia ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że nawet jeśli dochował wszelkich środków ostrożności, a pies zachował się w sposób nieprzewidywalny, i tak może zostać zobowiązany do zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia.

Uwzględnienie dobrostanu zwierząt w regulacjach prawnych

Orzecznictwo sądów administracyjnych wskazuje, że przy tworzeniu regulacji dotyczących wyprowadzania psów, gminy muszą uwzględniać nie tylko bezpieczeństwo ludzi, ale również dobrostan samych zwierząt.

Oznacza to, że wprowadzane nakazy i zakazy nie mogą prowadzić do niehumanitarnego traktowania psów, np. poprzez zmuszanie ich do noszenia kagańca w sytuacji, gdy ze względu na stan zdrowia lub cechy rasowe byłoby to dla nich uciążliwe lub bolesne.

Zasada proporcjonalności nakazuje, aby ograniczenia nałożone na właścicieli psów były adekwatne do potencjalnego zagrożenia, jakie może stwarzać dane zwierzę. Nie można więc wprowadzać bezwzględnych nakazów, które nie uwzględniałyby indywidualnych cech każdego psa.

Odpowiedzialność opiekuna psa – kto może zostać ukarany?

Warto pamiętać, że odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących wyprowadzania psów może ponieść nie tylko właściciel zwierzęcia, ale także każda inna osoba, która w danym momencie sprawuje nad nim opiekę.

Jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, mandat lub grzywna może zostać nałożona na „każdą osobę, która faktycznie zwierzę trzyma”. Może to być zatem np. osoba prywatna, płatnie lub bezpłatnie opiekująca się psem, a nawet osoba tymczasowo trzymająca psa znalezionego, do czasu odnalezienia prawowitego właściciela.

Uwagi końcowe

Kwestia wyprowadzania psów bez smyczy i kagańca nie jest uregulowana w sposób jednolity na terenie całej Polski. Decydujące znaczenie mają lokalne przepisy gminne, które jednak muszą pozostawać w zgodzie z aktami prawnymi wyższego rzędu oraz orzecznictwem sądowym.

Kluczową rolę odgrywa zdrowy rozsądek właściciela lub opiekuna psa, który powinien dobrać odpowiednie środki ostrożności, adekwatne do cech indywidualnych swojego pupila. Należy pamiętać, że brak kontroli nad zwierzęciem może skutkować nie tylko mandatami czy grzywnami, ale również odpowiedzialnością cywilną za ewentualne szkody wyrządzone osobom trzecim.

Z drugiej strony, regulacje prawne muszą uwzględniać dobrostan samych zwierząt, nie wprowadzając nakazów, które mogłyby prowadzić do ich niehumanitarnego traktowania. Właściwe zrównoważenie tych dwóch aspektów powinno stanowić podstawę wszelkich przepisów dotyczących wyprowadzania psów bez smyczy i kagańca.